داستان یک ماسک: به بهانه آنونیموس (بخش دوم: شکل‌گیری آنونیموس)

در بخش اول از این مقاله به خودِ ماسک و تاریخچهٔ پیدایش و دگرگونی‌اش پرداختیم. اینک در بخش دوم، به خرده‌فرهنگ اعتراضی که در اروپا و امریکا پیرامون آن شکل گرفت و آنونیموس در آن نقش برجسته‌ای را بازی کرد، می‌پردازیم. 

تاریخچه‌ای از آنونیموس

آنونیموس مشهورترین گروه هکتیویست (Hacktivist) دنیا است. ماهیت غیررسمی این گروه، شناخت روش‌های درون‌سازمانی آن را مشکل می‌کند. و در ضمن، بدون اطلاع از سلسله مراتب رسمی سازمانی، خیلی سخت است که کسی بخواهد آنونیموس را برای مردم و رسانه‌ها تشریح کند. 

‏Hacktivist واژه‌ای مرکب از hacker (هکر) و activist (کنشگر) است. وقتی افراد مهارت‌های تکنیکی و دسترسی مناسب به اینترنت داشته باشند، و نیز بدانند که زیرساخت شبکه‌ها و سرورها چگونه کار می‌کند، آن وقت وسوسه استفاده از این دانش‌ها برای تأثیرگذاری بر دنیای پیرامون به سراغشان می‌آید. بخش «کنشگرِ» یک هکتیویست، در بر دارنده این مضمون است که او نمی‌تواند بدون یک «دلیل یا انگیزه» دست به اقداماتِ هکری بزند. افراد مختلفی که از سرتاسر دنیا در پس پرده آنونیموس قرار دارند در این عقیده متحد هستند که برای حمله به سازمان‌ها یا مؤسساتی که تصمیم به اخلال در آنها را می‌گیرند، باید دلیلی وجود داشته باشد. ‏

پس اگر شما مدیر یک شبکه هستید و کوچکترین دلیلی برای هدف قرار گرفتن تان توسط کنشگرهای (فعالان) اجتماعی وجود دارد، به احتمال زیاد شبکه و سرورهای شما هدفی بالقوه برای آنونیموس است. و اگر بنا به هر دلیلی فکر می‌کنید که ممکن است مورد حمله قرار بگیرید، پیشنهاد می‌کنیم که شبکه خود را برای مقابله با حملات DDos تست کنید، زیرا این معمول‌ترین نوع حمله‌ای است که آنونیموس برای پایین کشیدن وب‌سرورها مورد استفاده قرار می‌دهد. ‏

البته این‌طور نیست که تمام کنشگرهای (فعالان) آنونیموس در حمله به وب‌سایت‌ها و شبکه‌ها دست داشته باشند. آنونیموس در تظاهرات شهری نیز حضور می‌یابد. ولی دنیای وب و کانال‌های IRC (یک پروتکل ارتباطی برای چت اینترنتی) رگ‌های حیاتی این گروه هستند. باید گفت اگر به خاطر اینترنت نبود، آنونیموس هرگز وجود نمی‌داشت.

سایت 4chan

سایت 4chan.org یک انجمن اینترنتی برای به اشتراک گذاری تصاویر است که در اول اکتبر 2003 به دنیا آمد. الهام‌بخش تأسیس آن را باید انجمن اینترنتی 2ch.net دانست که به طور ویژه در ژاپن بسیار پرطرفدار است. 2ch در سال 1999 آغاز به کار کرد و بیش از 600 تالار دارد که هر کدام دامنه وسیعی از موضوعات را پوشش می‌دهند؛ از جمله آشپزی، اخبار اجتماعی، و کامپیوتر. کاربران 2ch معمولاً به صورت ناشناس (anonymous) به ارسال مطلب می‌پردازند و اکثر مطالب آنها به زبان ژاپنی است. 

به سبکی مشابه با 2ch، سایت 4chan نیز به افراد امکان می‌دهد تا به صورت ناشناس مطلب بفرستند. ولی بر خلافِ 2ch، اکثریت کاربران 4chan انگلیسی‌زبان هستند. مطالب به زبان عامیانه و بر اساس میم‌های اینترنتی فرستاده می‌شوند (Internet meme اصطلاحی است برای توصیف هر مفهوم یا ایده‌ای که به سرعت از طریق اینترنت پخش می‌شود). هر کسی که در 4chan مطلبی ارسال می‌کند، در صورت خالی گذاشتن کادر مربوط به نام، به طور خودکار Anonymous نام می‌گیرد. اکثر انجمن‌های داخلی 4chan بر پایه فرهنگ عامه ژاپنی شکل گرفته‌اند، ولی محبوب‌ترین انجمن /b/ است. /b/ یک خرده‌فرهنگ جالب برای خودش دارد. اکثر میم‌های ساخته شده در آن توسط کاربرانش در دنیای اینترنت گسترش پیدا می‌کنند، مثل تصاویر بامزهٔ معروف به LOLcat که نمونه‌ای از آنها را در زیر می‌بینید.

عملیات‌های آنونیموس

باید سرآغاز معروفیت آنونیموس به عنوان یک گروه مؤثر را در سال 2008 جستجو کرد. در 14 ژانویه 2008، یک ویدیو از کلیسای ساینتولوژی به یوتوب درز پیدا کرد. یک ویدیوی تبلیغاتی که بازیگر مشهور هالیوود، تام کروز، در آن به طرزی غیرعادی از فرقه ساینتولوژی تعریف می‌کرد. بخش‌های مختلف ویدیو طوری تدوین شده بود که تام کروز در آن مثل یک فرد مسخ‌شده به نظر برسد که دربارهٔ خوبی‌های ساینتولوژی صحبت می‌کند و مثل دیوانه‌ها می‌خندد. احتمال می‌رود که این ویدیو در انجمن /b/ در سایت 4chan ساخته شده باشد.

از آنجایی که این کلیپ مشخصاً کلیسای ساینتولوژی را مورد استهزا قرار می‌داد، این فرقه با استناد به «تخطی از کپی‌رایت» سعی در حذف آن از یوتوب کرد و در پاسخ به این تلاش بود که در 21 ژانویه، ویدیویی با نام «پیامی به ساینتولوژی» و به تهیه کنندگی آنونیموس راهی یوتوب شد. و بدین شکل، پروژه چَنولوژی (Chanology) آغاز شد؛ سلسله‌ای از تظاهرات بر علیه این فرقه مرموز و خطرناک. 

یک بیانیه عمومی نوشته و در آن نیّات پشت پروژه چَنولوژی توضیح داده شد. بیانیه شامل بیان علل خطرناک بودن ساینتولوژی بود و اینکه چطور تلاش برای حذف ویدیوی تام کروز از یوتوب نقض آزادی بیان محسوب می‌شود. 

ساینتولوژی مشهور است به اینکه از اعضایش بهره‌برداری مالی می‌کند و آنهایی را که خواهان ترک سازمان باشند از طریق تهدید به افشاگری، وادار به سکوت می‌کند. حتی تعدادی قتل نیز به این فرقه نسبت داده شده و در کل تصویر عمومی آن و آموزه‌هایی که ترویج می‌دهد مخدوش و تاریک است. فعالیت ساینتولوژی در برخی کشورها مثل فرانسه ممنوع است و شاید جالب باشد که بدانید در همین روزها، کیتی هلمز همسر تام کروز، به خاطر اینکه نمی‌خواهد فرزندش با راه و رسم فرقه ساینتولوژی بزرگ شود از او جدا شده است! 

احتمالاً در سال 2008، کلیسای ساینتولوژی حتی فکرش را هم نمی‌کرد که حذف یک ویدیو این‌طور برایش گران تمام شود. در 28 ژانویه ویدیوی دیگری این بار با نام «فراخوانِ اقدام» و مجدداً به تهیه‌کنندگی آنونیموس روی یوتوب فرستاده شد، دعوتی برای تظاهرات 10 فوریه در مقابل مراکز کلیسای ساینتولوژی در سرتاسر دنیا. در مقطعی از ژانویه نیز یک حملهٔ DDos بر علیه وب‌سایت این فرقه صورت گرفت و آن را از دسترس خارج کرد.

در چندین تظاهرات فراگیر آن سال بر علیه ساینتولوژی، بسیار از تظاهرکنندگان با الهام از فیلم V for Vendetta ماسک‌های «گای فوکس» را بر چهره زده بودند که این اقدام برای در امان ماندن از حملات احتمالی این فرقه بود که مشهور به انتقام‌جویی از مخالفینی است که آنها را «شخصیت‌های نفرت‌زا و ضداجتماعی» می‌خواند!

تظاهرات جهانی سال 2008 در مقابل مقرهای کلیسای ساینتولوژی، در 10 فوریه، 15 مارس، 12 آوریل، 18 اکتبر و 17 دسامبر با حضور هزاران نفر صورت گرفت. در 10 ژانویه 2009 به مناسب سالگرد جنبش چنولوژی نیز یک تظاهرات دیگر بر پا شد تا آنونیموس قدرت‌نمایی خودش را تکمیل کرده باشد. 

پاپوش برای آنونیموس: در 28 مارس 2008، یک کدِ جاوا اسکریپت با ماهیت خرابکارانه وارد انجمن اینترنتی بنیاد صرع امریکا شد، تا تصاویر متحرکی تولید کند که می‌توانستند منجر به بروز تشنج‌های صرع شوند. بسیاری از افراد، اعضای انجمن 4chan و آنونیموس را مسبب این حمله دانستند. ولی مدیران انجمن 4chan معتقد بودند که این حمله توسط کلیسای ساینتولوژی صورت گرفته و به آنونیموس نسبت داده شده تا وجهه این گروه را خراب کند. این حدس بسیار نزدیک به واقع است زیرا این فرقه، با پیروی از سیاست «بازی منصفانه» خود را مجاز به انجام اقدامات مشابه بر علیه مخالفانش می‌داند. 

عملیات تصفیه‌حساب: در سپتامبر 2010، (Motion Picture Association of America) MPAA و RIAA (Recording Industry Association of America) شرکت نرم‌افزاری AIPLEX در هند را به کار گرفتند تا یک حملهٔ DDoS را بر علیه سایت Pirate Bay و سایر وب‌سایت‌های اشتراک فایل انجام دهد. در مقابل، آنونیموس نیز پس از انتشار بیانیه‌ای، حملات مشابهی را بر علیه MPAA، RIAA و AIPLEX ترتیب داد. 

کمک به ویکی‌لیکس: ویکی‌لیکس را که حتماً می‌شناسید، وب‌سایتی که محفلی شد برای افشای اطلاعات محرمانه مرتبط با فعالیت‌های خرابکارانه دولت امریکا در سرتاسر دنیا. «عملیات تصفیه‌حساب» در دسامبر 2010 و این‌بار با هدف دفاع از ویکی‌لیکس انجام شد و اهدافی نظیر Mastercard،Visa ، Paypal، و the Bank of America مورد حمله قرار گرفتند. زیرا اقدام به بلوکه کردن کمک‌های مالی سرازیر شده به سمت ویکی‌لیکس کرده بودند. در 8 دسامبر نیز بار دیگر سایت‌های Mastercard و Visa هدف حملات DDos قرار گرفته و از دسترس خارج شدند.

یک سوءتفاهم: در آخر هفته مصادف با 11 و 12 دسامبر 2010، هکرها به داخل شبکه اینترنتی Gawker نفوذ کردند، که یک کمپانی رسانه‌ای آنلاین و صاحب وبلاگ‌های شناخته شده‌ای مثل Gawker.com و Gizmodo.com است. بالغ بر یک و نیم میلیون نام‌کاربری، اسم رمز و ایمیل در این عملیات به سرقت رفت. همه آنونیموس را مقصر دانستند و حملات را انتقام‌جویی به خاطر مطالب منفیِ منتشر شده در بلاگ‌های Gawker در رابطه با 4chan دانستند. ولی آنونیموس در 12 دسامبر، با ارسال ایمیلی برای The Next Web گر چه مسئولیت عملیات مرتبط با ویکی‌لیکس را بر عهده گرفت،‌ اما خود را از ارتباط با حمله به Gawker مبرا دانست. همان‌روز، Mediaite.com ایمیلی از گروه هکرهای Gnosis دریافت کرد که مسئولیت حمله به Gawker را پذیرفته بودند: «ما به خاطر خودبزرگ‌بینی آشکار صاحبان Gawker به آنها حمله کردیم. چند ساعتی وقت ما را گرفت تا راهی برای شکستن سورس کد پیدا کنیم و مدتی هم طول کشید تا وارد دیتا‌بیس شویم.» گروه Gnosis هیچ ارتباطی با آنونیموس نداشت و بار دیگر نقابدارانِ ناشناس از حمله‌ای که به اشتباه به آنها نسبت داده شده بود مبرا شدند. 

تجارت الماس: در میانه دسامبر 2010، روزنامه استاندارد گزارش کرد که گرِیس موگابه همسر رابرت موگابه دیکتاتور زیمباوه، از استخراج غیرقانونی الماس منتفع شده است. این اطلاعات از طریق ویکی‌لیکس به دست آمده بود. خانم موگابه روزنامه استاندارد را تحت تعقیب قضایی قرار داد و طلب 15 میلیون دلار خسارت هم کرد! در 31 دسامبر، آنونیموس در پاسخ به فساد حکومت موگابه و همسر او، وب‌سایت‌های زیمباوه‌ای را با حملات DDos به زیر کشید.

سال 2011؛ انقلاب‌های در کانون توجه

این سال برای آنونیموس سالی پر کار بود. موج انقلاب در کشورهای عربی از راه رسید و این گروه نیز به سهم خود نقشی را در کمک به برخی مبارزات در کشورهای تونس و مصر ایفا کرد. در 2 ژانویه وب‌سایت‌های بورس اوراق بهادار و همین‌طور وزارت صنعت تونس با حملات DDos از دسترس خارج شدند. 

در 26 ژانویه نیز حکومت حسنی مبارک هدف حمله آنونیموس قرار گرفت. وقتی تلاش‌های مردم برای به زیر کشیدن مبارک آغاز شد، حکومت در مقطعی سایت توییتر را از دسترس خارج کرد. در نتیجه آنونیموس دست به کار شد و وب‌سایت‌های حکومتی مصر را به زیر کشید. در 20 آوریل، آنونیموس سایت رسمی مسابقات اتومبیل‌رانی فرمول یک را از دسترس خارج کرد، زیرا با وجود سرکوب‌های رژیم بحرین، قرار بود این مسابقات طبق برنامه در این کشور ناآرام برگزار شود. آنونیموس با این اقدام حمایت خودش از معترضین بحرینی در مقابل سرکوب‌های رژیم آل خلیفه را اعلام کرد. 

در 9 مِی، آنونیموس به وبسایت رسمی سازمان ملل حمله کرد. این کار اعتراضی بود به نادیده گرفتن اوضاع بسیار بد زندانیان فلسطینی در بند رژیم اسرائیل که به خاطر نادیده گرفته شدن شرایطشان دست به اعتصاب غذا زده بودند.

جنبش تسخیر وال‌استریت

در میانه جولای 2011، اعضای سایت Adbusters (مجله‌ای ضد سانسور) بحث درباره اینکه برای مقابله با جرایم سازمان‌یافته در وال‌استریت چه می‌توان کرد را شروع کردند. جرقه جنبش تسخیر وال‌استریت از اینجا زده شد و تظاهرات گسترده از 17 سپتامبر آغاز گردید. در 23 سپتامبر، آنونیموس ویدیویی روی یوتوب فرستاد و در آن به پشتیبانی از جنبس تسخیر وال‌استریت پرداخت. 

از 17 سپتامبر هزاران نفر در این تظاهرات شرکت کردند. آنونیموس و طرفدارانش نیز این جنبش را در وبلاگ‌های خود تحت پوشش قرار دادند. در طول سپتامبر و اکتبر، شهرهای بسیاری در جهان به این تظاهرات پیوستند، از جمله شیکاگو، تورنتو، لندن، توکیو، برلین، مادرید و استکهلم. ماسک‌های معروف «گای فوکس»، و حالا دیگر آنونیموس، بارها در میان تظاهرکنندگان مشاهده شد و این جنبش، بدل به جنبشی جهانی در اعتراض به مشکلات اقتصادی نظام لیبرالیسم و عدم دریافت مالیات واقعی از ثروتمندان گردید. حالا دیگر هکتیویسم تبدیل یک پدیده غیرقابل انکار شده بود و آنونیموس، بدل به گروهی تأثیرگذار. 

(این داستان همچنان ادامه دارد... آنچه در قسمت سوّم و پایانی خواهید خواند: از درونِ آنونیموس)