واسونک ها Vassunak

واسونک ها (Vassunak) ترانه هایی هستند خاص شهر شیراز که آنها را در مجالس عروسی و سرور و شادمانی می خوانند. این ترانه ها اکثراً تک بیت هستند و با ریتم شش ـ هشت باز در مایه شوشتری خوانده می شوند. خواندن این ترانه ها بیشتر به عهده زنهاست که همراه با خواندن واسونک کِل می زنند. زن خواننده را معمولاً زنی که دایره می زند همراهی می کند.

در این ترانه ها همچون ترانه های محلی از عشق ها، آرزوها و خواسته های دیگر انسانی صحبت می شود. سرایندگان گمنام این نوع ترانه ها زیاد دربند ردیف و قافیه نیستند و همین اندازه که در ترانه ای خواست خود را بیان کرده باشند راضی هستند.

در بعضی از نقاط فارس به واسونک سرود یا سوری suri هم می گویند.معمولاً قبل از عروسی مراسم دیگری هم هست که در آن از همین واسونک ها می خوانند که همه جالب و شنیدنی است؛ به طور مثال در رخت بَران چنین می خوانند:

خانم عروس روی تخت و دور تَختِش گُل زَنید

همه تون گویید مبارک قیچی بر رَختِش زَنید

٭٭٭

من شنیدم خانُم دوسی یلِ مَخمَل می خرید

این مغازه رو بِه قِلبه رَختِ روُدُم می برید

٭٭٭

یلِ مخمل سَرِ میخِه من خودُم می دوزَمِش

هر که بِشِه زَن کاکام مثلِ گُل می بوسَمِش

٭٭٭

رَختِ کاکام رو سَرُم بود تا کنارِ باغِ نو

باغ نو پر غُنچِه بود و زن کاکام بچه بود

چارقَدِ گِردِ حریره بَر سَرِ حور و پَری

هر که ازدولت می نازِه ما از خُدوُی بالوُی سَری

چارقَدِ گِردتِ بنازَم فوروُفور باد می بَره

رنگ گُل ناریت بِنازَم دلِ داماد می بَره

یلِ مَخمَل فَرَنگی آستَرِش نَقَدِه می خواد

زُلفِ بور شازدِه دوماد شوُنِه نُقرِه می خواد

ای ماشاء اله، ای مبارک دِیدَمِت توی دُکّون

می خَریدی توپِ مَخمَل، مرواریدِ دونه نِشون

٭٭٭

شازده دوماد رفته شیراز برای توپِ یراق

عمو جونی حُرمَتِش کُن تا دَمِ شاه چراغ

***

عروس خانم، عروس خانم این چِه چیزه دَر بَرِت

این حریرِ نَرمُ و نازُک کی خریده ، شوهَرِت

٭٭٭

عروس خانم قهر کرده نمی پوشه رخت ما

رخت از خونه باباش بیارید اَطلَسِ تُکمِه طلا

در موقع نخستین حنابستن نیز این واسونک ها را می خوانند:

عروس حنا می بَندِه، چهار دستُ و پاش می بَندِه

اگر حَنا نباشه ،دِل به خدا می بَندِه

٭٭٭

برق برق زُلفوُنِت ، داماد بیایم منزلت

من حنا بَندم سَرِت ، داغِت نبینَد مادَرِت

٭٭٭

جونِ مَن و جوُنِ تو، جونِ من قُربونِ تو

جونِ مَن دستمال بیارِ ه در حَنا بَندونِ تو

٭٭٭

سَلمونی آی مهربون تشتِ حنا بالای بون

حنای کاکام ببند با تمامِ قومُ و دون

٭٭٭

از خدا یه وایه دارم تو بشینی روی جا

تو بشینی روی جا و مَن کُنَم شُکرِ خدا

٭٭٭

دست به دستبندِ زری و قرص زَر تو پسری

دست بِدِه حنات بِنَندُم از هر د و چِشمُم بِهتَری

٭٭٭

شاه کاکام بورُ طلایی ، دست و پایش به حنا

پدرش در مکه رفته ، مادرش به کربُبلا

٭٭٭

ای حنا بند، آی حنابند یه حَنای مقبول ببند

داغ فرزندِت نَبینی با گُل و رِیحون ببند

٭٭٭

ای حنا بَند، ای حنا بَند شب دیگه نِصفِه شده

حنا بسته شازده دوماد ، عالَمی خسته شده

***

شازده دوماد لَج گِرِفته من نمی بَندم حنا

خط بَرِی کاکام نویسید کاکاجونیم زود بیاد

***

ای حنابَند ، ای حنابَند، یک حنای خوبی ببند

خوب ببند ، خوشکِل ببند ، بَرِی عروس قد بلند

این واسونک ها را وقتی عروس و داماد توی حمام هستند می خوانند:

یک حمومی سیت بسازم حمومِ حاجی رضا

گِلِش از گِلِکو بیارَم آبِش از امام رضا

***

اِی حمومی اِی حمومی آبِ حموم تازه کن

شازدِ ه دومادُ و میاریم شَربَتِش آماد ه کن

***

یک نفر توی حمومُ و صَد نَفَر دورِ حموم

لاله ها روشن بِدارید ، دَر بیاد سروِرُوون

***

شازدِه دوماد رَفتِه حَموم با عَبا و با رَدا

دُشمَنونِش کور گَردَند ، عِزَّتِش داده خدا

***

هر سَری یک شانه ای، هر شانه ای یک دانه ای

یک حمومی سیت بِسازَم همچو جَنَّت خانه ای

این ترانه ها را یاران داماد وقتی که برای بردن عروس به خانه عروس می روند می خوانند؛ البته خانواده عروس هم در این موقع واسونک هایی می خوانند که همگی در زیر آمده است:

چه کنم ، چه چاره سازَم که رَفیقُم می بَرَن

بندِ خیمِه شُل کنید که راه دورِش می بَرَن

ننه جونیم، ننه جونیم، آخرم کردی جدا

زیر قرآن تو رَدُم کن تا بِرَم دست خدا

چه کنم، چه کار کنم که رود جونیم می بَرَن

راه دورُ و خرجِ سنگین با بُزُرگون می بَرَن

دختر همبازی ما نارنجِ دست اندازِ ما

امشَبانِت می بَرَن فردا بُکُن صد یاد ما

ما که بودیم چهار تا خواهر زیر گُل پنهون شدیم

خواهرِ اصلی که بُردَن همه سَر گردُون شدیم

کِل زنید و کِل زنید و کِل به سوزِ دل زنید

ما که بُردیم خانُم عروس خودِتون بر گِل زنید

آمدیم گل بِبَریم ، مادر گل نمیشه رضا

یا رضا یا نارضا دیگه شده حکم از خدا

شب شُد و عروس نیومَد چشمِ دوماد انتظار

خیر نَبینی ننه ی عروس این گل از خونه در آر

اُومَدیم و اُومَدیم تا دَمِ دَروازَتون

می شکنیم دَروازَتون و می بَریم شاهزادتون

زیر نَخلِ سایه دار ، بابای عروس پای نهال

داغ فرزندِت نبینی این گل از خونه در آر

ای خدا و ای اله چِقَدِه وایسَم سَر ِ پا

اِذنی از آقاش بگیرید تا بریم دست خدا

***

اومَدیم گل بِبَریم ، مادرِ گل گِریون شده

سوزِ آهِ مادَرِش مُرغِ هوا بِریون شده

***

خوش به حال ننه عروس پُشتِ کَفشِش مَخمَله

میره تو شربت بیاره تا کمر بَندِش زَرِه

***

میل الماس در میاره عروسُ راضی کنه

ای ماشاء الله شازده دوماد دست درازی می کنه

***

ای هَماروس، ای هَماروس بَرگِ نعنا چادُرِت

خوم به جای مادَرِت چادُر زنم بالای سرت

***

بیدِ بالا، بیدِ دومن ، بید ِمیون سبز تره

از عرستون نَنازید دومادِ ما بهتره

***

اسب اومد توی کوچه خانُم عروس شد سوار

ننه ی عروس گریه می کِرد مث بارونِ بهار

***

یلِ مخمل ، یل ِ مخمل روی قبای سوزنی

دَسِّ زن کاکام بگیرین بشونین رو صندلی

***

ابرو اوُمد بارون گرفت و آب اومد دالون گرفت

سوریها کِل بزنید که کار ما اَنجوم گرفت

***

اسب سُوزُ زین کنید تا مَن بِبَندَم زینِشه

تو برو دنبال عروس تا ببندیم حِجلَشِه

***

اومَدیم عَقدِت کُنیم و نومَدیم سِیلِت کنیم

تَشی بَنداز تو سَماور تا چاهی میل کُنیم

***

گُل آوُردیم داداشی، سُنبُل آوُردیم داداشی

ما که تنبل نبودیم، عروس آوردیم داداشی

***

این عروسی که ما داریم کس نداره در جَهون

پیش رویش گل بریزین خار چشم دشمنون

***

گل اومد، گل پوش اومد، زنهای مَخمَل پوش اومد

سوریها پِنهون شَوید که ماهِ چاردَه پیش اومد

بعضی از واسونک ها را نیز به صورت دو طرفه می خوانند به این صورت که بعد از اینکه خانواده داماد شعر خود را خواندند ، خانواده عروس در جواب آنها شعری متناسب با مضمون شعر آنها و در جواب آنها می خوانند؛ دو نمونه از این واسونک ها به عنوان مثال در اینجا آورده ایم:

خانواده داماد می خوانند:

گل پادارش تا بریم، سُنبل پادارش تا بریم

نازِ، جونِ کاکاجونیم زود پادارِش تا بریم

و خانواده عروس جواب می دهند:

گل نمیدیم بِبَرید ، سُنبُل نمی دیم ببرید

جون زلفای شازده دوماد زود نمی دیم ببرید

و یا خانواده داماد می خوانند:

پاشو جونُم ، پاشو عُمرُم اونجا از اینجا بِهتَرِه

کلبه سنگین ، خونه رنگین، صدو بیست تا نوکره

***

پاشو جونُم، پاشو بِیینَم که خُدا کَردِه نَصیب

شش آخوندِ زر بگیرم عقد تو بسته غریب

***

و در جواب خانواده عروس می خوانند:

پا نمی شَم، پا نمی شَم، خونه بابام بهتره

دولتِ بابام زیاده ، همنشینَم ماَدرِه

***

کاسه چینی پُر شکر بالا دَرِ خونه پدر

چه خوشه خونه پدر، کاشکی نمی رَفتم به دَر

در زمان بستن حجله و یا زمانی که عروس و داماد را به حجله می برند نیز خواندن واسونک مرسوم است؛ از این گروه می توان به واسونک های زیر اشاره کرد:

هر چه دارم سی تو دارم تو عروس خونَمی

دور حجله ات گل بکارم تو گل راجونمی

***

شازد ه داماد یک دونه هزار تومن داده خونه

این بَرِش باغ ، اون بَرِش باغ ، میونِش حجله خونه

***

چه خوشه فَصل بَهار و چه خوشه عیشِ بَرار

چه خوشه بُلبُل بِخونه تا ببندیم حجله را

***

ای خدا و ای خدا یه مرادی بر دلم

حجله داماد بِبندَم این مراد و حاصلم

***

اومدیم حجله ببندیم، حجله سی و سه رنگ

دور حجله کی بگرده بازیگر شیر و پلنگ

***

حجله عیشِت ببندم مِثِّ فردوسِ بَرین

اِنس و جِن و مُرغ و ماهی همه گویین آفرین

***

یک اطاق خالی کنید و فرش و گلگاری کنید

گل میاد خونه شما خوب نگه داری کنید

***

توی کوچه که رسیدی اُرسی سَبزِت پا بکن

دَرِ حجله که رسیدی سلام از دوماد بکن

***

ننه عروس توی خونه چارقد هفت رنگ سرش

شازد ه دوماد توی حجله انتظارِ دخترش

***

اسب سوز پا پنیری از کدام راه اومدی

چوب صندل ، راه بندر، زن کاکا خوش اومدی

٭٭٭

خانم عروس پای تختِ گل بریزید بر سرش

شازده داماد پای تختِ عطر بپاشید بر سرش

٭٭٭

آُرسی چرمِ فرنگی پای بلوری می خواد

سر قُپِ خانم عروس سُرخابِ هِندی می خواد

٭٭٭

خانم عروس، بی بی عروس می کِشِه چاقچور به پا

پایی وَردار ، پایی بُگذار قرصِ ما بر روی جا

٭٭٭

کَفتَرِ بال سوزَنی توی هوا قور می زَنِه

شازده دوماد توی حجله گولِ عروس می زنه

٭٭٭

کی به حجله ، کی به حجله کاکاجونیم بازنش

کی بِگَردِه دورِ حجله خواهر کوچکترش

٭٭٭

آفتابه ی لوله طلا زنجیرِ نقره گردنش

شازده دوماد توی حجله می شورِ ه دست زنش

٭٭٭

آسمونِ پر ستاره نیزه بازی می کنه

شازده دوماد توی حجله بوسه بازی می کنه

٭٭٭

ای دُشَک مالِ کیه که سَرِ شب برق می زنه

شازده دوماد توی حجله با زَنِش حرف می زنه

٭٭٭

دستمال گرد آبی فورُ فور باد می بَرِه

فِرِ ششماهه بِنازَم دِلِ داماد می بَرِه

٭٭٭

شازده دوماد زد به دریا ای ماشااله رَفَتَنِش

دستمال گرد آبی بسته دور گردنش

٭٭٭

خانم عروس، خانم عروس کی خَضانت می کشه

شازده دوماد توی حِجلِه انتظارِت می کشه

٭٭٭

ای مبارک، های مبارک با جلالِ هیکلش

دسته ریحون به دستش می زَنِه بادِ زنش

٭٭٭

ای مبارک، های مبارک بَرِّه را بِریون کنید

از وجود شازدِه دوماد چاهی را فِنجون کنید

٭٭٭

شاه بگو ، شاهی بگو ، کفتَرِ چاهی بگو

چشم راسُم خانم عروس هر چه می خواهی بگو

٭٭٭

گل به رویت، گل به مویت دونِه ناری بَر سَرِت

پِدَرِ اصلی که داری شاهِ عالَم شوهرِت

٭٭٭

کوچه پیچه بله ، عروس کوچیکه بله

دَس به زُلفاش نَزنین مَرواری پیچه بله

٭٭٭

کوچه تَنگِه بله ، عروس قَشَنگِه بله

دست به زلفاش نَزنین مُرواری بَندِه بله

کانون ادبیات ایران

کی به حجله کی به حجله شازده دوماد با زنش 
کی بگرده دوره حجله خواهر کوچیگ ترش

 ***    

 جینگ جینگ ساز بیارو از بالی شیراز بیار 
  سوریا گویید مبارک بادا ایشالا مبارک بادا   

 *** 

  آقوی سبا جووووونه صبا از ما به چند از ما به یک
  یک ماه تیز کنم ریز کنم پیش بیبیم ببرم او نخوره من چه کار کنم 

 ***  

  اسب آوردیم تو حیاط عروس خانم شد سوار
 خیر بیبینی ننه ی عروس ای گل از خونت در آد 

 *** 

 در خونه ی عروس خانم آب رکنی رد میشه 
چوب ب یارید پل ببندید عروس خانم رد بشه

 *** 

راه شیراز دوره و آب بوشهر شوره شور
 ما میریم عروس بیاریم چشمه دشمن بشه کور  

 *** 

عروس قشنگه بعله مرواری رنگه بعله
  دست به زلفاش نزنید مرواری رنگه بعله 

 ***    

 من منم و  من منم و  کاکوی دوماد منم 
 دست بدید دستبند ببندم کاکوی دوماد منم

 ***  

اوی آبشن آبشن آبشن
خونه ی دوماد شد روشن 

ننه جونی ننه جونی عاقبت کردیم جدا 
زِیر قرآن تو ردم کن تا برم دست خدا 

 *** 

ما که بودیم چار تا خواهر زیر گل پنهون بودیم
خواهر اصلی که بردن همه سر گردون شدیم 

 *** 

 مادر داماد الهی نگیره دستت بالا
 پیرهن دوماد رو دوختی زدی دکمه طلا
 کاسه چینی توی طاقچه بنگ بلبل می زنه
  شازده دوماد توی حجله بوسه بر گل میزنه 

 ***  

 شازده دوماد شازده دوماد اینقده آبی نپوش  
  رخت آبیتو در آر و رخت دامادی بپوش

 ***  

 عروسی شیرازیها تماشا داره تماشا داره
دخترای بانمکش  هیچ جا نداره هیچ جا نداره
 عروس یک پره طاووس جشنه عروسی مبارکش باد
 دوماد یه شاخ شمشاد  جشنه عروسی مبارکش باد   

 ***  

ای طرف تخت طلا و اون طرف تخت طلا
 شازده دوماد روش نشسته میکنه شکر خدا 
 ای طرف تخت عقیق و اون طرف تخت عقیق
شازده دوماد روش نشسته با صد و پنجاه رفیق  

 ***  

این بر کوه اون بر کوه کشت و کار کاهو وه   
چشمای خانم عروس جفت چشمای آهو وه  ژ

 ***    

 شازده دوماد شازده دومان مگه تو نیستی خبر
  عروش خانم میاد خونت لاله دست گیر تا سحر    

 اومدیم به باغتون آب دادیم انارتون 
سر فرازی همتون کاکام شده دامادتون 

 ***    

 این برنج دانه دانه قل قل آبش بیاد
  ای عروس ترمه پوش چرا اشک از چشمات میاد

***

شب شد و دوماد نیومد شمع و لاله کم بسوز

از فروغ روی عروس، شب شده مانند روز

شب یک و منزل هزار و چشم داماد انتظار

خیر ببینی ننه عروس ، این گل از خونت درار

***

یی حمومی سیت بسازم حمومای حاجی رضا

گلش از مکه بیارم آبش از امام رضا

آی حنابند آی حنابند این حنا عالی ببند

داغ فرزندنت نبینی شط مرواری ببند

***

اومدیم عقدت کنیم و نومدیم سیلت کنیم

جون زلف آقا جونیت بوگو چن مهرت کنیم

اومدیم عقدت کنیم و نومدیم سیلت کنیم

آتیش بنداز تو سماور تا چایی میل بکنیم

***

یل مخمل فرنگی من خودم می دوزمش

هر که بشه زن کاکم مثل گل می بوسمش

هر چی دارم سی تو دارم تو عزیز خونمی

غم مخور گل عزیزم، تو گل راجونمی

***

اومدیم و اومدیم و می گویین خوش اومدین

گل به دس دسمال به جیب و شاد و خرم اومدیم

گل و خی  چادر به سرکن گل هوای رفتنه

قوم و خویشونش خبر کن وخت رخصت دادنه

***

یی عروسی ما آوردیم ده دوازه سالشه

سوریا گویین مبارک هرچی می خواین جازشه

شازده دوماد رفته شیراز بخره توپ یراق‏

آى برادر حرمتش کن تا دم شاه‏چراغ‏



آى حنابند، آى حنابند، یک حناى خوبى ببند

خوب ببند، خوشگل ببند بهر عروس قد بلند



رود جونیم رفته حموم با تمام مؤمنون‏

رختش از مولا طلب کن، شربت از صاحب زمون‏



یى حمومى سیت بسازم چل ستون چل پنجره‏

خانم عروس توش بشینه با یراق و سلسله‏



گل در اومد از حموم سمبل در اومد از حموم‏

شازده دوماد را بگو سُمبل در اومد از حموم‏

رختخواب چیت قلمکار، آى ننه جونیم بیا

قالى وردار، ترمه بنداز، فردا شب یارُم میا



ایل بالا، ایل دومَن، ایل قلعه ترکمن‏

ما مى‏ریم عروس بیاریم، قالى پهن کن رو چمن‏



راه بوشهر دور و دور و آب بوشهر شور و شور

ما مى‏ریم عروس بیاریم، چشم دشمن کورِ کور



گل اُوردیم کاکو جون، سُمبل اُوردیم کاکو جون‏

تا بخوى خبر بشى عروس اُوردیم کاکو جون‏



کى به‏حجله، کى به‏حجله، شازده دوماد با زنش‏

کى بگَرده دور حجله، خواهر کوچیک‏ترش